یاقوت کبود آبی و نارنجی

اغلب افراد، ياقوت را به عنوان سنگي گرانبها و قرمز رنگ مي شناسند اما واقعيت اين است که خانواده ياقوت در رنگ هاي مختلفي در طبيعت وجود دارد که حتي شامل گونه آبي رنگ آن نيز مي شود که با نام مشهور ياقوت کبود يا Sapphire شناخته مي شود . اين سنگ مانند ياقوت هاي ديگر جز خانواده کروندوم corundum است. ياقوت کبود در صنعت جواهرسازي بسيار پرکاربرد بوده و به همين دليل از دير باز مورد توجه گوهرشناسان قرار داشته است. نام Sapphire برگرفته از واژه يوناني sappheiros به معني سنگ آبي و نام علمي آن اکسيد آلومينيوم است. سختي اين سنگ در مقياس موس برابر با عدد 9 است و بديت ترتيب در زمره سخترين گوهر ها دسته بندي مي شود.

ترکيب موادي مانند آهن، تيتانيوم، کروم، مس و منيزيم مي تواند به اکسيد آلومينيوم رنگ هاي آبي، زرد، صورتي، بنفش، نارنجي و سبز بدهد به همين دليل برخلاف آنچه که عوام مي پندارند ياقوت داراي رنگ هاي مختلفي است از معروف ترين آنها مي توان به ياقوت اشاره کرد.

شفافيت يا Clarity که به آن پاکي نيز مي گويند يکي از عوامل مهم در سنجش ميزان کيفيت گوهر محسوب مي شود. ولي با استفاده از همين ناخالصي ها هم مي توان نوع طبيعي و مصنوعي سنگ را از هم شناخت. ياقوت کبود داراي باريکه هايي از روتيل (Rutile needles) است که بر روي تمامي سطح سنگ پخش شده و شفافيت سنگ را کاهش مي دهد. اين باريکه ها به نام سيلک (SilK) شناخته مي شوند.

نور در این سنگ قیمتی به سه صورت شکسته می شود: ته رنگ، سایه روشن و اشباع شده. ته رنگ معمولا رنگ دریافت شده از سنگ قیمتی است. اشباع شدگی به زنده بودن و روشنی رنگ برمی¬گردد و سایه روشن مربوط به روشنی و تیرگی ته رنگ می باشد. یاقوت کبود آبی در ترکیبات مختلف آبی اولیه و سایه روشن ثانویه وجود دارد. یاقوت کبودها بر مبنای خالص بودن ته رنگ اولیه خود ارزیابی می شوند. رنگ های ارغوانی،بنفش و سبز رایج ترین ته رنگ های ثانویه در یاقوت های آبی است. ارغوانی و بنفش باعث زیبایی کلی یاقوت های کبود می باشد ولی سبز تاثیر منفی می گذارد.

خاکستری به عنوان اشباع شدگی عادی تعدیل کننده و یا پوشاننده در یاقوت های کبود می باشد. رنگ خاکستری، اشباع شدگی یا روشنی ته رنگ را کاهش می دهد و اثر منفی دارد.

اغلب یاقوت های کبود به رنگ سبز و زرد هم یافت می شوند. یاقوت های کبود صورتی که پر رنگ تر هستند دارای کروم بیش تری می باشند. این رنگ صورتی متمایل به قرمز یاقوت ها می شود. در ایالات متحده آمریکا به این حداقل اشباع شدگی یاقوت گفته می شود، به عبارت دیگر باید یاقوت کبود صورتی گفته شود. یاقوت های کبود به رنگ های نارنجی و قهوه ای هم هستند. یاقوت های بی رنگ اغلب در جواهرات به عنوان جانشین الماس در نظر گرفته می شود. یاقوت های کبود نارنجی متمایل به صورتی اغلب قیمت بیشتری نسبت به یاقوت های کبود آبی خوب دارند. اخیرا این نوع در فروشگا ه ها تحت نام یاقوت های کبود مصنوعی جدید پرداخت شده که پراکندگی شبکه ای دارد، به فروش می رسد.

تداخل های روتیل با لوپ مخصوص جواهرشناسی کاملا دیده می شوند. جواهراتی که از این روش استفاده نکرده اند و دارای ارزش هستند، به ندرت یافت می شوند و  همراه با آنها مدرک تأیید شده از آزمایشگاه های جواهر شناسی است مبنی بر اینکه در این سنگ از هیچ روش پرداختی استفاده نشده است. روش دیگر، روش نفوذپذیری است که برای افزایش رنگ یاقوت های کبود، تحت حرارت بسیار زیاد درست در زیر نقطه ذوب به آن برلیوم تزریق می کنند.

در دمای 2 هزار درجه سانتی گراد، یاقوت های کبود نارنجی، حاصل می شود که بسیاری از رنگ ها تحت تاثیر برلیوم به وجود می آیند. لایه رنگ وقتی سنگ تراش خورده یا دوباره جلا داده می شود، از بین می رود که البته به شدت آلودگی بستگی دارد. کاهش یا اکسیداسیون روش دیگر پرداخت در یاقوت های کبود می باشد. روش پرداخت گرمایی به همراه جذب ناخالصی هایی مانند برلیوم، تیتانیوم،آهن، کروم و یا نیکل می باشد.

در سال 1902 شیمی دان فرانسوی به نام August Verneuil ، یک روش برای تولید بلورهای مصنوعی سافیر ایجاد کرد. در روش Verneuil ، که به نام ایشان است، بدین صورت است که پودر ریز آلومینیوم به شعله آنوکسی هیدروِژن اضافه می شود تا ذوب شود.